Δευτέρα 5 Αυγούστου 2013

Σάββατο του Ιαν Μακ Γιούαν

Προσπαθώντας να διαβάσω σύγχρονη, ξένη λογοτεχνία, η οποία όμως να μην μου βαρύνει καλοκαιριάτικα το στομάχι, διότι "summertime and the living is easy", έπεσα πάνω σ' αυτό το βιβλίο, το οποίο αποδείχτηκε τελικά πολύ συμπαθητικό.

Περιληπτικά να πω ότι ο αφηγητής εξιστορεί τα συμβάντα της ζωής ενός Άγγλου νευροχειρουργού, του Χένρυ Περόουν, ένα δεδομένο Σάββατο από πολύ νωρίς το πρωί μέχρι το πρωινό της επόμενης μέρας. Τόπος Λονδίνο. Χρονικά βρισκόμαστε στα χρόνια μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης και ο προβληματισμός για το νέο πρόσωπο του κόσμου που θα ζήσει η ανθρωπότητα είναι φανερός. Ο Χένρυ Περόουν στα 48 του, έχει ήδη μια πετυχημένη καριέρα και οικογένεια, ζει σε ένα ανακαινισμένο παλιό εγγλέζικο μέγαρο στο Λονδίνο και οδηγεί μια ακριβή Mercedes.  Διακοπές κάνει σε έναν πύργο στη Νότια Γαλλία.  Ο "τυχερός", κατά πολλούς, αυτός άνθρωπος έρχεται το συγκεκριμένο Σάββατο κατά πρόσωπο  με τη λιγότερο ευχάριστη πλευρά της ζωής: ένα φλεγόμενο αεροπλάνο που καταλήγει στο Χίθροου ανοίγει τη μέρα του, ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, μια χαμένη παρτίδα σκουός, η επίσκεψη στη μάνα του που δεν τον αναγνωρίζει πια λόγω αλτζχάιμερ και τέλος η επίθεση κακοποιών στο σπίτι του. 

Όλα αυτά δεν περιγράφονται ξερά για να γεμίσουν τις σελίδες του βιβλίου.  Ο Μακ Γιούαν  διερευνά τον σύγχρονο κόσμο και έρχεται αντιμέτωπος με τις αντιφάσεις του τόσο σε πολιτικό όσο και κοινωνικό επίπεδο ανοίγοντας ταυτόχρονα πολλά θέματα: την τρομοκρατία και τον αγώνα εναντίον της, την εξάπλωση του μουσουλμανικού στοιχείου παγκοσμίως και τη στάση Ευρώπης και Αμερικής, τη σημασία της οικογένειας σε ένα κόσμο που αλλάζει συνεχώς και απειλεί τις έννοιες της ισότητας, του σεβασμού και της ειρήνης.  Η ουσία της ζωής για τον συγγραφέα βρίσκεται στα απλά πράγματα όπως η μουσική και η ποίηση, με τα οποία ασχολούνται τα παιδιά του Περόουν.

Έχοντας κάνει δίχρονη έρευνα πάνω σε θέματα νευροχειρουργικής, ο Μακ Γιούαν αποδίδει πολύ λεπτομερειακά πτυχές της καθημερινότητας ενός νευροχειρουργού που έρχεται σε επαφή με ακραία, για τον υπόλοιπο κόσμο, περιστατικά ασθενών. Η πρόοδος της ιατρικής και η ελπίδα για μεγαλύτερες ανακαλύψεις προβάλλονται ως τα στοιχεία εκείνα που γεννούν τις μεγαλύτερες ελπίδες για την κατανόηση του εαυτού μας και του κόσμου που μας περιβάλλει.

Στα μείον του μυθιστορήματος μια σχετική φλυαρία (ιδιαίτερα στη σκηνή που περιγράφει τις παρτίδες σκουός που παίζει ο Περόουν με το φίλο του) και ίσως την (αναμενόμενη) επίθεση στο σπίτι του Περόουν που ήταν ελαφρώς γλυκανάλατη.

Για πρόλογο του βιβλίου του, ο Μακ Γιούαν έχει επιλέξει ένα απόσπασμα από τον "Χέρτζογκ" του Σάουλ Μπέλλοου, το οποίο είχε προφανώς στο μυαλό του όταν έγραφε το "Σάββατο". Με συμπυκνωμένο λόγο ο Μπέλλοου αποδίδει το 1964 τις συνθήκες ζωής του σύγχρονου ανθρώπου: 

Δηλαδή, για παράδειγμα; Να, για παράδειγμα, το τι σημαίνει να είσαι άντρας. Σε μια πόλη. Σ' έναν αιώνα. Σε μια μεταβατική φάση, Σε μια μάζα. Μετασχηματιζόμενος από την επιστήμη. Κάτω από μια οργανωμένη εξουσία. Υφιστάμενος τρομακτικούς ελέγχους και περιορισμούς. Σε συνθήκες που δημιουργούνται απ' τη μηχανοποίηση. Μετά την αποτυχία των ριζοσπαστικών ελπίδων.  Σε μια κοινωνία που δεν αποτελεί μια κοινότητα ανθρώπων και που υποτιμά και υποβιβάζει το άτομο. Όπου η αυξανόμενη δύναμη των αριθμών έχει καταντήσει τον άνθρωπο ασήμαντο και περιφρονητέο. (...) Και την ίδια ώρα η πίεση των ανθρώπινων εκατομμυρίων που έχουν ανακαλύψει το τι μπορούν να κάνουν οι συντονισμένες προσπάθειες και η συλλογική σκέψη. (...) Κι εσύ μπορείς να αρνηθείς σ' όλα αυτά τα εκατομμύρια το δικαίωμα να υπάρχουν; Μπορείς να τους ζητάς να δουλεύουνε και να πεινάνε, ενώ εσύ κάθεσαι κι απολαμβάνεις τις υψηλές Αξίες κάποιου παλιού καλού καιρού; Εσύ - εσύ ο ίδιος, είσαι τέκνο αυτής της μάζας και αδελφός των υπολοίπων. (...)

Εκδόσεις Νεφέλη, Μετάφραση: Μαρία Γεωργουσοπούλου
Τίτλος πρωτότυπου: "Saturday" από τον Ian Mc Ewan, 2005